کیفیت لاشریزه و اجزای ناپایدار ماده آلی خاک در عرصه‌های جنگلی احیا شده ناحیه خزری

چکیده سابقه و هدف: کاهش مساحت جنگل‌های طبیعی شمال کشور موجب شده است که احیای جنگل در این مناطق به جهت توسعه سطح جنگل و تولید چوب دارای اهمیت ویژه‌ای باشد، بنابراین مطالعه جنگل‌کاری‌های صورت گرفته، نقش مهم و مؤثری در ایجاد جنگل‌هایی با کیفیت و کمیت بهتر در آینده خواهند داشت. توده‌های دست‌کاشت جنگلی می‌توانند شاخص‌های مختلف لاشبرگ و خاک را تحت تأثیر قرار دهند. تحقیقات مختلفی که در گذشته صورت پذیرفته نشان داده گونه‌های مختلف درختی پهن‌برگ و سوزنی‌برگ که در سطوح وسیع مورد جنگل‌کاری قرار گرفته‌اند، از نظر کیفیت مواد آلی ورودی به داخل خاک دارای ویژگی‌های کاملاً متفاوتی می‌باشند. با این وجود، نقش گونه‌های درختی زبان‌گنجشک، بلندمازو، پیسه‌آ و کاج سیاه بر مشخصه‌های لاشریزه و خاک، از منظر شاخص‌های کیفی و اجزای ناپایدار ماده آلی، تاکنون مورد مطالعه قرار نگرفته است. هدف از انجام این تحقیق مطالعه کیفیت لاشریزه و اجزای ناپایدار ماده آلی خاک در عرصه‌های جنگلی احیا شده ناحیه خزری بوده که اثر توده‌های جنگل‌کاری شده زبان‌گنجشک (ون)، بلندمازو، پیسه‌آ و کاج سیاه، بر مشخصه‌های لایه آلی و معدنی خاک را مورد بررسی قرار می‌دهد. مواد و روش‌ها: به این منظور، توده‌های جنگل‌کاری 40 ساله گونه‌های زبان‌گنجشک، بلندمازو، پیسه‌آ و کاج سیاه انتخاب و از هر یک از این توده‌های جنگلی، 8 نمونه لاشریزه و خاک (15× 25× 25 سانتی‌متری) جمع‌آوری شد. نمونه‌های جمع‌آوری شده لاشریزه و خاک جهت انجام تجزیه به فضای آزمایشگاه انتقال داده شد و مشخصه‌های فیزیکی، شیمیایی و اجزای ناپایدار ماده آلی خاک مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج حاکی از آن است که بالاترین میزان نیتروژن لاشریزه (37/1 درصد) و پایین‌ترین مقدار کربن لاشریزه (51/40 درصد)، نسبت کربن به نیتروژن لاشریزه (10/33) و ضخامت لاشریزه (05/8 سانتی‌متر) به گونه درختی زبان‌گنجشک اختصاص دارد. مشخصه‌های فیزیکی وشیمیایی خاک نیز تحت تأثیر گونه‌های درختی مختلف تفاوت‌های آماری معنی‌داری (به‌جز جرم مخصوص ظاهری، سیلت و رس) را به نمایش گذاشته‌اند. بیشترین میزان کربن آلی ذره‌ای (52/4 گرم بر کیلوگرم) و کربن آلی محلول (36/125 میلی‌گرم بر کیلوگرم) به خاک تحت پوشش کاج سیاه اختصاص داشت. گونه درختی زبان‌گنجشک دارای بالاترین مقادیر نیتروژن آلی ذره‌ای (36/0 گرم بر کیلوگرم) و نیتروژن آلی محلول (66/28 میلی‌گرم بر کیلوگرم) در خاک بوده و تفاوت‌های آماری معنی‌داری مشاهده شد. میزان معدنی شدن نیتروژن در خاک تحت پوشش زبان‌گنجشک (97/39 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و بلندمازو (40/35 میلی-گرم بر کیلوگرم) بیشتر از خاک تحت پوشش گونه‌های درختی پیسه‌آ (85/26 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و کاج سیاه (53/19 میلی‌گرم بر کیلوگرم) بوده است. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق بیانگر بهبود مشخصه‌های مرتبط با کربن تحت توده‌های سوزنی‌برگ بوده، در حالی‌که توده‌های پهن-برگ شاخص‌های مرتبط با نیتروژن را تقویت نموده‌اند. بر اساس نتایج به دست آمده گونه‌های درختی پهن‌برگ مورد مطالعه لاشریزه‌های با کیفیت بهتری تولید کرده‌اند که این کیفیت بالای لاشبرگ‌ها می‌توانند در بهبود کیفیت خاک موثر باشند.